Όλοι έχουμε αναρωτηθεί κάποια στιγμή: Γιατί είμαι έτσι όπως είμαι; Μπορεί να είσαι ντροπαλός/ή, πολύ κοινωνικός/ή, αγχώδης ή πολύ ήρεμος/η. Κάποιοι λένε πως “έτσι γεννήθηκες”, άλλοι πιστεύουν πως “έτσι σε έκαναν οι εμπειρίες σου”. Ποια είναι όμως η αλήθεια;
Η προσωπικότητα ενός ανθρώπου είναι το σύνολο των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών που τον χαρακτηρίζουν. Δεν είναι κάτι απλό. Περιλαμβάνει χαρακτηριστικά όπως η εξωστρέφεια, η ευσυνειδησία, η σταθερότητα, η ανάγκη για νέες εμπειρίες, και πολλά ακόμη. Αλλά από πού προέρχονται όλα αυτά;
Η επιστήμη της γενετικής μας λέει πως πολλά στοιχεία της προσωπικότητάς μας έχουν κληρονομική βάση. Αυτό σημαίνει ότι κάποια χαρακτηριστικά που έχουμε, όπως η τάση να είμαστε πιο ήσυχοι ή πιο περιπετειώδεις, μπορεί να σχετίζονται με τα γονίδια που κληρονομήσαμε από τους γονείς μας.
Μελέτες σε διδύμους, ειδικά σε δίδυμους που μεγάλωσαν χωριστά, δείχνουν ότι υπάρχει σημαντική γενετική επίδραση στην προσωπικότητα. Για παράδειγμα, ακόμα κι αν δύο δίδυμα αδέρφια έχουν μεγαλώσει σε διαφορετικές οικογένειες και διαφορετικές χώρες, πολλές φορές παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά.
Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η προσωπικότητά μας είναι “γραμμένη” εξ ολοκλήρου στο DNA μας. Τα γονίδια μας δίνουν κάποιες προδιαθέσεις, όχι βεβαιότητες. Είναι σαν να σου δίνουν ένα σύνολο εργαλείων που εσύ και το περιβάλλον σου αποφασίζετε πώς θα τα χρησιμοποιήσεις.
Το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Με αυτό δεν εννοούμε μόνο το σπίτι όπου μεγαλώνει κάποιος, αλλά και το σχολείο, οι φίλοι, οι καθηγητές, τα κοινωνικά πρότυπα, οι εμπειρίες και οι επιλογές.
Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα υποστηρικτικό και ασφαλές περιβάλλον μπορεί να αναπτύξει περισσότερη αυτοπεποίθηση, ακόμα κι αν είναι “γενετικά” πιο κλειστός χαρακτήρας. Αντίθετα, ένα παιδί που εκτίθεται σε φόβο, συνεχές άγχος ή έλλειψη αποδοχής μπορεί να γίνει πιο επιφυλακτικό ή ακόμα και εσωστρεφές, ακόμα κι αν είχε την προδιάθεση να είναι κοινωνικό.
Οι εμπειρίες μας μπορούν ακόμα και να επηρεάσουν πώς ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται κάποια γονίδια – αυτό το φαινόμενο ονομάζεται επιγενετική. Δηλαδή, το περιβάλλον μπορεί να “ξυπνήσει” ή να “κοιμίσει” στοιχεία του DNA μας, ανάλογα με το τι ζούμε.
Τελικά, η προσωπικότητά μας δεν είναι προϊόν μόνο της κληρονομικότητας, ούτε μόνο του περιβάλλοντος. Είναι αποτέλεσμα της σύνθετης αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα δύο. Τα γονίδια μάς δίνουν ένα πλαίσιο – αλλά η ζωή μάς χτίζει μέσα σε αυτό.
Αυτό σημαίνει πως, ακόμα κι αν έχεις κάποια τάση (π.χ. να αγχώνεσαι εύκολα ή να αποφεύγεις ρίσκα), δεν είσαι “καταδικασμένος” να είσαι έτσι για πάντα. Με αυτογνωσία, προσπάθεια και υποστήριξη, η προσωπικότητα μπορεί να εξελιχθεί.
Δεν είμαστε 100% γενετικά καθορισμένοι, αλλά ούτε και εντελώς προϊόντα της ανατροφής μας. Είμαστε ένας μοναδικός συνδυασμός φύσης και εμπειρίας.